laatste update: 12 augustus 2013

Portal 5A

Klik hier om in te loggen op de pagina's voor 5A!

Het programma voor de vijfde klas Athenaeum
Vanaf dit jaar begin je met het afleggen van schoolexamens. Dat wil zeggen dat de cijfers die je dit jaar haalt al meetellen voor het uiteindelijke examencijfer. De filosofische domeinen die worden behandeld behoren alle tot de stof die op het centraal schriftelijk eindexamen filosofie wordt getoetst. Dat zijn achtereenvolgens: antropologie, ethiek en kennistheorie. In de zesde klas wordt het domein wetenschapsfilosofie nog behandeld, voordat het eindexamenthema aan de orde is. Tot 2015 is dat De vrije wil. Voor de examenjaren 2016 t/m 2019 geldt het examenthema Scepticisme.

In de eerste periode is het domein wijsgerige antropologie aan de beurt. Je krijgt in kort bestek een historisch en thematisch overzicht van ideeën en theorieën over vragen als: wie of wat is de mens? En bestaat 'de' mens eigenlijk wel? Wat maakt de mens anders dan het dier? En hoe scherp is dat onderscheid? En hoe scherp onderscheiden wij ons nog van de kunstmatig intelligente dingen die we zelf maken, zoals robots? Als de hele wereld bepaald is door oorzaken, hoe vrij zijn wij als mensen dan in ons doen en laten? Is onze identiteit als bewust handelende persoon niet een illusie?

Vergelijking skelet mens mensapen
Vergelijking van het skelet van de mens met dat van de mensapen (Ernst Haeckel, Die Welträtsel (1899)). Om de verschillen te benadrukken zijn de skeletten op dezelfde grootte afgebeeld.

Omdat uiteindelijk iedere wetenschappelijke en filosofische vraag terug te voeren valt naar het menselijk bestaan, is het domein antropologie in wezen het kerndomein van de filosofie. Wijsgerige antropologie bestrijkt alle andere domeinen. Dat zal ook blijken als je in periode twee een zelfgekozen onderwerp uit de antropologie gaat onderzoeken om er een filosofisch essay over te schrijven. Er is geen onderwerp waar menselijke eigenschappen niet de basis van vormen, of het nou gaat om rechtvaardigheid, waarheid, of schoonheid.

zenuwcellen
Eén van de meest fundamentele vragen uit de wijsgerige antropologie, die ook van groot belang is voor de neurowetenschappen en de psychologie: wat is de relatie tussen de materiële processen in ons brein en onze bewustzijnservaringen?

Dat dat zo is zien we bijvoorbeeld in periode drie heel duidelijk aan de ethiek, de filosofische discipline die zich bezighoudt met het goede (en kwade) menselijke handelen, het goede leven, verantwoordelijkheid, plichten, waarden en normen. Al deze zaken zijn nauw verbonden met onze menselijke natuur en met de culturen waarin wij onze 'menselijke' identiteit vormen.

De eed van Hippocrates (de artseneed) is één van de oudste ethische beroepscodes (Bron: http://commons.wikimedia.org).

In periode vier leg je een behoorlijk zwaar programma af, een voorproefje van het komende examenjaar. Enerzijds schrijf je als aflsluiting van het thema van de vorige periode een journalistiek artikel op het gebied van medische ethiek, anderzijds behandelen we het buitengewoon interessante, maar ook lastige domein van de kennistheorie: wat is kennis, hoe komen we aan betrouwbare kennis, kennen we de werkelijkheid zoals die 'echt' is, en wat houdt het begrip 'waarheid' eigenlijk in?

Klik hier om in te loggen op de pagina's voor 5A!